گزارشی از مهاجرت غیر قانونی اتباع افغانی به اروپا

«بالاخره امشب سوار قایق می‌شوم.» این آخرین سخنان یک مهاجر ۲۴ ساله بود که در دریای مدیترانه جان خود را از دست داد. او با پسر‌عمویش، که ۳۵۰۰ کیلومتر دورتر از او در کابل بود، صحبت می‌کرد.

حمید نظامی یکی از ۹۴ نفری بود که در ماه فوریه در دریای نزدیکی سواحل شهر کوتروی ایتالیا جانشان را از دست دادند. ما با پسر‌عموی او صحبت کردیم تا بفهمیم که او در کشور خود با چه مشکلی روبرو شده است.

از خیابان‌های کابل تا کشتی مملو از مهاجران

پسرعموی حمید هنوز در فکر لحظات پایانی خویشاوندش است. او به این می‌اندیشد که حمید چقدر وحشت‌زده بود وقتی امواج طوفان کشتی‌شان را واژگون کرد. او هنوز دلتنگ پسرعمویی است که تا دو سال پیش با او در یک خانه زندگی می‌کرد.

حمید نظامی از طریق فروش میوه و حمل محصولات برای تاجران دیگر در بازاری در کابل امرار معاش می‌کرد. پسر‌عمویش به ما گفت که او فردی صمیمی و دوست‌داشتنی بود. او از زندگی لذت می‌برد و اغلب لبخند بر لب داشت.

همه چیز در اوت ۲۰۲۱ تغییر کرد، زمانی که طالبان پس از دو دهه وقفه قدرت را به دست گرفتند.

اقتصاد افغانستان که پیش از آن نیز متزلزل بود، با قطع کمک‌های خارجی دچار مشکلات بیشتری شد. وجوهی که بیش از نصف بودجه کشور را تشکیل می‌داد، قطع شد، و در پی آن بیکاری افزایش یافت.

حمید از جمله افرادی بود که از این تغییرات آسیب دیده بود و تصمیم گرفت در جستجوی وضعیتی بهتر کشور را ترک کند. در عرض چند ماه پس از تسلط طالبان، او از طریق ایران راهی ترکیه شد.

حمید با پنج یا شش مهاجر دیگر در یک اتاق یک نفره زندگی می‌کرد و در کارخانه‌ای در استانبول کار می‌کرد. گاهی اوقات او در خیابان زندگی می‌کرد و مجبور می‌شد غذای خود را درمیان زباله‌ها جستجو کند.

بیش از یک سال بعد، حمید با پسرعمویش تماس گرفت و در مورد تصمیمش برای رفتن به اروپا به او گفت: «باید جلوتر بروم. زندگی در ترکیه بسیار سخت است و من حتی نمی‌توانم اجاره خانه را پرداخت کنم. نمی‌توانم بیش از این در اینجا زندگی کنم.»

خانواده‌اش سعی کردند او را متقاعد کنند که به خانه بازگردد، اما حمید تصمیم خود را گرفته بود: «من هرگز نمی‌توانم به کابل برگردم.»

«بالاخره امشب سوار قایق می‌شوم. الان موبایلم را می‌گذارم پیش قاچاقچی.» این آخرین‌باری بود که پسرعمویش صدای حمید را شنید. چند روز بعد خبر غرق شدن یک کشتی در دریای نزدیکی سواحل ایتالیا منتشر شد. بسیاری از ۲۰۰ سرنشین این کشتی افغان بودند. خانواده حمید متقاعد شده بودند که او یکی از آنهاست.

ولایت نیمروز در جنوب غربی افغانستان جایی است که بسیاری از افغان‌هایی که قصد خروج از کشور را دارند جمع می‌شوند. آنها طرف ایرانی مرز را از آنسوی بستر خشک رودخانه تماشا می‌کنند و منتظر لحظه‌ای هستند که حضور نیروهای امنیتی کمتر بشود تا بتوانند به سرعت از مرز عبور کنند.

مردی می‌گوید: «می‌دانم خطرناک است و ممکن است بمیرم. اما من اینجا شغلی ندارم و اگر بمانم ممکن است از فقر بمیرم. چاره‌ای جز رفتن ندارم.»

یکی از قاچاقچیان در کابل می‌گوید که پس از به قدرت رسیدن طالبان شروع به کار کرد. او می‌گوید ترتیبی داده است تا ۳ هزار نفر از مرز عبور کنند و مدعی است که تعداد افرادی که برای کمک به او مراجعه می‌کنند در یک سال و نیم گذشته ده برابر شده است.

او می‌گوید که بسیاری از مردم کشور را بدون عبور از کانال‌های مناسب ترک می‌کنند، نه فقط به این دلیل که از طالبان می‌ترسند، بلکه به این سبب که گرفتن پاسپورت و ویزا به زمان و هزینه نیاز دارد.

هزینه قاچاق به ایران حدود ۱۶هزار افغانی نزدیک به ۲۰۰ دلار است. با توجه به احتمال بالای شکست، پول تنها زمان گذشتن از مرز رد و بدل می‌شود.

برخی افراد هنگام کار در ایران یا ترکیه پول پس‌انداز می‌کنند به این امید که راهی اروپا شوند. اما حتی مستقر شدن در یکی از این دو کشور تجربه سختی است که همه از عهده‌اش برنمی‌آیند.

قاچاقچی شرایط وخیم سفر به ایران را توصیف می‌کند. او می‌گوید: «اگر ده نفر را از مرز بگذرانید، ممکن است یکی از آنها بمیرد و اگر هوا بد باشد، این تعداد بیشتر می‌شود». «برخی از این افراد هدفِ گلوله مرزبانان قرار می‌گیرند. حتی اگر به ترکیه برسند، با شرایط سختی روبرو خواهند شد. برخی از مردم در سرما جان خود را از دست می‌دهند و برخی در راه سفر به ایتالیا در دریای مدیترانه غرق می‌شوند. با این حال غرق شدن بسیار بهتر از اینجا بودن است.»

در افغانستان، کمبود مواد غذایی ناشی از خشکسالی طولانی‌مدت بسیاری از مردم را در معرض خطر قرار داده است. سازمان ملل تخمین می‌زند که دو سوم جمعیت این کشور به کمک‌های بشردوستانه نیاز دارند.

رژیم طالبان افرادی را که به طور غیرقانونی از مرز عبور می‌کنند سرکوب کرده است، اما بسیاری از آنها با وجود خطر دستگیر شدن و مجازات هنوز تلاش می‌کنند.