هر سال در ۱۸ دسامبر، جهان روز جهانی مهاجران را گرامی میدارد. در این روز، توجه عمومی و رسانهای به میلیونها انسان جلب میشود که روزی خانه و وطن خود را ترک کردهاند و در راهی دشوار، بهدنبال آرمان، امنیت، فرصت یا پیوند خانوادگی به راه افتادند.
برنامههای روز جهانی مهاجران در سال ۲۰۲۵ با تمرکز بر فرهنگ و توسعه، نقش مهاجران را ارجمند میشمارد و ضرورت احترام به حقوق آنان را برجسته میکند.
مهاجرت پیش از آنکه به عبور از مرزها و جابهجایی در نقشههای جغرافیایی بینجامد، تجربهای عمیق از «گسست فرهنگی و دگرگونی سبک زندگی» است؛ فرایندی تدریجی و فرساینده که در آن فرد ناچار میشود بخشهایی از عادتهای روزمره، الگوهای رفتاری، زبان رسمی و غیررسمی، شوخیها، مناسک اجتماعی و حتی شیوه ابراز احساسات خود را بازتعریف کند.
مهاجر اغلب در فاصلهای مبهم میان دو جهان معلق میماند: نه کاملا در فرهنگ پیشین جا دارد و نه بهسادگی در نظم جدید پذیرفته میشود.
تغییرات گسترده در زندگی یک مهاجر، ممکن است بهمرور احساس بیگانگی را در او تشدید کند؛ احساسی که نه ناگهانی است و نه نمایشی، بلکه آرام و مداوم در زندگی روزمره رسوخ میکند.
این رنج خاموش که کمتر در آمار و گزارشها دیده میشود، یکی از بنیادیترین چالشهای مهاجرت است؛ چالشی که بیش از جابهجایی فیزیکی، ذهن و هویت فرد را درگیر میکند.
جابهجایی فیزیکی و تغییر جغرافیا: ترک سرزمین آشنا
در سادهترین سطح، مهاجرت یعنی جابهجایی و دور شدن از جغرافیای آشنای زندگی؛ دوری از جایی که خاطرات، مسیرهای روزمره، آشناهای خیابانی و حتی صداهای محله، با هویت فرد پیوند خوردهاند.
این جابهجایی، هرچند گاهی با امید همراه است، اما نخستین چالش را در انطباق با محیط فیزیکی تازه ایجاد میکند: تغییر آب و هوا، نقشه شهر، نحوه دسترسی به خدمات و حتی نحوه ارتباط با دیگران.
یک مهاجر باید مسیر رفتوآمد، اشارههای شهری و حتی مقررات محلی را از نو بیاموزد و روح و جسم خود را با شرایطی تطبیق دهد که با آن آشنایی نداشته است.
غذا: از مزههای آشنا تا تلاش برای بقا
یکی از نخستین ابعادی که مهاجران در تجربه جدید با آن مواجه میشوند، عادتهای غذایی و دسترسی به غذاست.
غذا نه فقط خوردنی که نشانهای از فرهنگ، خاطره و هویت است. وقتی فرد از کشور خود جدا میشود، بسیاری از خوراکیهایی که با آن رشد کرده - طعمها، ادویهها و مواد اولیه - دیگر در دسترس نیست.
یافتن انواع مواد غذایی آشنا در فروشگاههای محلی ممکن است دشوار یا هزینهبر باشد و این موضوع میتواند مهاجر را به تغییر رژیم غذایی، پذیرش غذاهای جدید یا حتی مصرف غذاهایی سوق دهد که سلامت را تهدید میکنند.
چنین تغییراتی نه فقط جسم را تحت تاثیر قرار میدهد، بلکه میتواند احساس غربت و بیگانگی فرهنگی را نیز تشدید کند.
زبان و ارتباط: دیواری در برابر گفتوگو
زبان، ابزار اصلی برقراری ارتباط، یکی از بزرگترین موانع پیش روی مهاجران است.
ورود به جامعهای با زبان جدید، حتی برای خرید روزمره یا پرسش درباره مسیر اتوبوس، میتواند چالشبرانگیز و گاه تحقیرآمیز باشد.
این چالش، زمانی که فرد نمیتواند افکار، نیازها یا احساساتش را بهدرستی انتقال دهد، به یکی از بزرگترین منابع تنهایی و استرس تبدیل میشود.
فرهنگ، لباس و الگوهای اجتماعی: سقوط در هزارتوی تفاوت
مهاجرت به معنای مواجهه با الگوهای فرهنگی، اجتماعی و هنجارهای تازه است. فرهنگی که در آن بزرگ شدهاید ممکن است در جامعه جدید با ارزشها و انتظارات متفاوت روبهرو شود. این تفاوتها در رفتارها، مناسبتها، روابط شخصی و حتی نوع لباس پوشیدن، قابل مشاهده است.
پذیرش این تفاوتها یا انطباق با آنها میتواند برای مهاجران فشار روانی و اجتماعی ایجاد کند؛ فشاری که گاه در قالب دوری از جامعه میزبان یا کاهش اعتماد به نفس بروز مییابد.
نظام سلامت: مواجهه با سازوکار تازه
برای مهاجران، دسترسی به خدمات پزشکی و بهداشتی، یکی از دشوارترین چالشهاست.
سازوکارهای بهداشتی در کشورهای مختلف متفاوت است و ممکن است فرآیند ثبتنام، بیمه، پرداخت هزینهها یا زبان تخصصی صحبت با پزشکان، برای فرد کاملا بیگانه باشد.
این چالشها زمانی که فرد یا اعضای خانواده بیمار میشوند، به موضوعی حیاتی و استرسزا تبدیل میشود؛ تجربهای که میتواند عواقبی فراتر از جسم داشته باشد و سلامت روان را نیز تحت تاثیر قرار دهد.
آموزش و رشد: مسیر یادگیری دوگانه
برای خانوادههایی که با فرزندان مهاجرت میکنند، یکی از پیچیدهترین ابعاد، انطباق با نظام آموزشی جدید است. کودکان باید زبان تازه بیاموزند، روشهای آموزشی متفاوت را تجربه کنند و با همکلاسیهایی از پسزمینههای فرهنگی دیگر، ارتباط برقرار کنند.
در بسیاری از موارد، والدین نیز باید با ساختار و ارزشهای نظام آموزشی جدید آشنا شوند تا بتوانند در مسیر یادگیری فرزندانشان نقشی موثر ایفا کنند.
عادات روزمره: از زمانبندی تا هویت
حتی عادات سادهای مثل زمان غذا خوردن، نحوه خرید، سبک زندگی شهری، یا تعامل با همسایگان، در کشور مقصد میتواند کاملا متفاوت باشد.
این تفاوتها هر چند جزیی به نظر میرسند، بر حس بیگانگی و تلاش برای انطباق، اضافه میشوند.
مهاجران نه تنها باید با چالشهای عملی روبهرو شوند، بلکه باید ریتم زندگی تازهای را بیاموزند که ممکن است با ریتم فرهنگی و اجتماعی آنها تضاد داشته باشد.
کولهبار رنجهای انسانی
در حالی که بسیاری، مهاجرت را یک تجربه ماجراجویانه و هیجانانگیز تصور میکنند، مهاجرت یک تجربه سخت روانی است که در کنار بزرگترین اضطرابهای زندگی انسانی مانند طلاق، مرگ والدین و بیماریهای سخت قرار میگیرد.
روز جهانی مهاجران، روز یادآوری و دیدهشدن است. روزی که آنچه در زندگی روزمره مهاجران اغلب به حاشیه رانده میشود - از تغییرات خاموش در روابط و عادتها گرفته تا هزینههای پنهانی که در مسیر سازگاری پرداخت میشود - برای لحظهای به متن گفتوگوی عمومی میآید.
این روز بر اهمیت ثبت و شنیدن روایتها تاکید میکند. روایتهایی که در آمارهای رسمی و تصمیمهای اداری منعکس نمیشوند، اما در شکل دادن به تجربه مهاجرت نقشی تعیینکننده دارند.
شما هم می توانید دیدگاه خود را ثبت کنید
- کامل کردن گزینه های ستاره دار (*) الزامی است
- آدرس پست الکترونیکی شما محفوظ بوده و نمایش داده نخواهد شد