مدیریت مهاجرت بین الملل

بهروز صبوحی لکی ، دانشجوی دانشگاه آزاد اسلامی واحد بناب

 پدیده مهاجرت به واسطه اتکا بر عامل انسانی، آثار بسیاری خصوصاً بر کشور مهاجرپذیر میگذارد تا جایی که افزایش جمعیت مهاجران شرایط اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و اجتماعی جوامع را تحت تأثیر قرار داده و منافع ملی دولتها را به چالش میکشد. مهاجرت از جمله پدیده  های اجتماعی است که در جوامع مختلف آثار متعددی بر جای میگذارد.  از جمله پدیده های که مستقیما با وضعیت سیاسی، امنیتی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جهان رابطه دارد مهاجرت است. در این مقاله عواملی مورد شناسایی قرار می گیرد که در صورت موجودیت آن مهاجرت نه تنها فرصت نیست بلکه تهدید می باشد.

هدف از نگارش مقاله مهاجرت، فرصت ها و تهدیدات این است که نشان داده شود، اگر پدیده مهاجرت به درستی رهبری و مدیریت شود فرصت است که فواید زیادی را برای کشور ها به ارمغان می آورد. برای نگارش این مقاله بنا بر ماهیت آن از روش مختلط کتابخانه ای و تحلیلی- توصیفی استفاده شده است. منابعی که می توانستند این تحقیق را به ثمر رساند و نتیجه ای مطلوب از آن بدست آید، از همه مهمتر اینکه سوال مورد نظر را جواب دهد و فرضیه مطرح شده را با مراجع به آنها بتوانیم به آزمون بگذاریم کتاب ها و نوشته مربوط به جامعه شناسی، روابط بین الملل، جهانی شدن و مهاجرت می باشد. با توجه به مطالعه فرایند مدیریت مهاجرت در سطح منطقه و جهان این تحقیق نتیجه می گیرد که مهاجرت پدیده است که باید مدیریت شود در غیر اینصورت تهدیدات را متوجه کشور های مبدا و مقصد خواهد کرد.

مقدمه

اگر چه این پدیده نوعا در حوزه مطالعات جامعه شناختی جای میگیرد، اما به واسطه ایجاد کنشها و واکنشهای حقوقی و قضایی در کشورهای مبدأ و مقصد (مهاجر فرست و مهاجر پذیر)، در حوزه مطالعات حقوقی به ویژه و خاصی است؛ با وجود این هیچ تعریف جهانی و مشترکی از «مهاجر» در عرصه بین المللی وجود ندارد.

جامعه شناسان مهاجرت را به تحرک جمعیت از یک محل جغرافیایی به محل دیگر تعریف کرده اند. همچنان که مهاجرت نقل مکان مردم از محلی به محل دیگر برای کار یا زندگی نیز تعریف شده است. مهاجرت عواملی گوناگونی دارد که می توان از جمله آنها به فقر، بیکاری، حوادث طبیعی، جنگ و نا امنی، کمبود امکانات مانند آموزش معیاری، خدمات بهداشتی، محل زیست مناسب، آزادی های سیاسی، اجتماعی و فرهنگی اشاره کرد.

مهاجرت از زمان های قدیم بوده و هیچ رویه قانونمندی در مورد آن وجود نداشته اما در سده های اخیر با بوجود آمدن دولت- ملت ها این پدیده نظم جدیدی به خود گرفته و حساسیت های خاصی را برانگیخته است. با توجه به تقاوت های عمیقی که در کشور های توسعه یافته صنعتی و غیر توسعه یافته بوجود آمده، پدیده مهاجرت افزایش یافته، قوانین و مقررات در سطح کشور ها و کنوانسیون های مختلفی درسطح منطقه و جهان به تصویب رسیده و به عنوان حقوق اساسی انسانها مطرح گردیده است. از جمله مهمترین کنوانسیون های که می توان نام برد کنوانسیون شماره 79 مصوب سال 9797 مهاجرت برای استخدام، کنوانسیون شماره 991 مصوب سال 9791 در مورد کارگران مهاجر، کنوانسیون سازمان ملل متحد مصوب3001 است.

در این میان هر یک از کشورها نیز به نوبه خود قوانین و مقررات مهاجرت را به تصویب رسانده اند و از سوی دیگر اکنون پدیده مهاجرت به عنوان یک رشته تحصیلی در دانشگاه ها تدریس میشود و یکی از مولفه های مهمی است که تاثیرات زیادی در تغییر اجتماعی، بوم شناسی اجتماعی داشته و یکی از مباحث مهمی جامعه شناسی و جهانی شدن است.

دانشمندان و سیاست مداران هم دیدگاه های متفاوتی نسبت به این پدیده ابراز نموده اند. برخی به این باورند که مهاجرت نه تنها در سطح منطقه بلکه در سطح جهان به عنوان یک تهدید می باشد و در فصل چالش های جهانی شدن و عصر حاضر مطرح و مورد ارزیابی قرار میدهند، اما برخی دیگر مهاجرت را به عنوان یک فرصت تلقی می نمایند.

باور عمومی نسبت به پدیده مهاجرت منفی است و آن را به عنوان یک تهدید برای دولت- ملت ها مطرح می کند. این دیدگاه از آنجا ناشی می شود که پدیده مهاجرت در حال گسترش است و روز به روز مهاجرت از یک کشور به کشور دیگر افزایش می یابد. مدیران و سیاست مداران توانا به این معتقد اند که اگر پدیده مهاجرت به درستی مدیریت شود نه تنها اینکه چالش نیست بلکه فرصتی است که مزایا و منافع زیادی را به ارمغان می آورد.

این تحقیق دارای سه مبحث صورت گرفته که شامل کلیات تحقیق، تاریخچه و مبانی نظری تحقیق، عوامل که طرح مهاجرت به عنوان تهدید و نتیجه گیری می شود.

مبحث اول: کلیات تحقیق

این مبحث شامل بیان مختصر سه مطلب است. ابتدا موضوع مورد تحقیق طرح گردیده متعاقبا، سوال، فرضیه، اهمیت و سازماندهی تحقیق جهت ارائه تصویر کلی از آن تحریر می گردد.

طرح موضوع

نگاه بدبینانه نسبت به پدیده مهاجرت و تمرکز بالای اثرات منفی آن موجب می شود که سرمایه های مادی و معنوی در جهت نامطلوب به مصرف برسد و مفید مواقع نگردد. مناسب آن است که پدیده مهاجرت به عنوان تهدید تلقی نگردد و برای مدریت هر چه موثر آن طرح، برنامه ریزی و سازماندهی گردد.

سوال: سوالی که قرار است در این تحقیق جواب داده شود و تحقیق حاضر به منظور جواب دادن به آن صورت گرفته است از قرار ذیل است:

چه عواملی باعث گردیده که مهاجرت به عنوان تهدید مطرح شود؟

فرضیه: فرضیه این تحقیق با توجه به سوال، مهمترین عواملی که باعث گردیده که مهاجرت به عنوان تهدید مطرح گردد عبارتند از:

• نبود رهبری و مدیریت کارا در عرصه مهاجرت
• عدم شناسایی فرصتهای مهاجرت
• بزرگنمایی تهدیدات مهاجرت واستفاده سیاسی از آن
• عدم شناخت ازحقوق مهاجرت.

اهمیت موضوع:

اهمیت طرح این موضوع ازآنجا ناشی میشودکه بدون توجه به طبیعت بشری که درحال تغییراست ، تمرکز بالای از بین بردن عوامل اصلی پدید آورنده مهاجرت و صرف سرمایه های فراوانی برای جلوگیری از پدیده مهاجرت ، نه تنها موثر واقع نمیشود بلکه سرمایه های مادی و معنوی به هدر میرود. با تغییر دیدگاه درمورد پدیده مهاجرت به عنوان فرصت ، وضعیت مهاجرین نظم و سامان یافته و مزایا و منافع فراوانی را برای کشور مبدا و میزبان به ارمغان میآورد.

سازماندهی تحقیق:

مهاجرت،فرصت ها و تهدیدات آن در سه مبحث مورد ارزیابی قرار میگیرد. محبث اول کلیات تحقیق ارائه میگردد که شامل طرح موضوع، سوال، فرضیه، اهمیت موضوع می شود.در مبحث دوم تاریخچه و مبانی نظری پدیده مهاجرت ارائه میگردد و سپس در محبث سوم عواملی که موجب می شود که مهاجرت به عنوان تهید مطرح شود ارائه میگردد. در نهایت تجزیه و تحلیلی از فرصت ها و تهدایدات پدیده مهاجرت به عنوان نتیجه گیری ارائه می شود.

مبحث دوم: مبانی نظری و تاریخچه مهاجرت

در این مبحث تاریخچه مهاجرت مختصرا ارائه گردیده و تحت عنوان مبانی نظری مهاجرت، نظریه ها و مفاهیم مهاجرت مورد تجزیه و تحلیل قرار میگردد.

الف) تاریچه مهاجرت

مهاجرت پدیده است که با خلقت انسان همراه بوده و به دلایلی گوناگون ، از جمله ناکافی بودن مواد غذایی، جنگ و نا امنی، بیکاری و فقر، استفاده از امکانات آموزشی، بهداشتی و تفریحی صورت گرفته است. در دهه های اخیر، تفاوت سطح زندگی در شهر و روستاها از یک سو و در پایتخت و نقاط مرکزی از سوی دیگر، موجب مهاجرت گسترده از مناطق روستایی به مراکز شهرهای بزرگ، و از شهرهای مختلف به پایتخت شده و در نتیجه با عث رشد بیش از حد جمعیت در شهرهای بزرگ گردیده است.

مهاجرت بین المللی پدیده ای است که همواره در تاریخ بشر به وقوع پیوسته است. مهاجرت سرخپوستان از قاره آسیا به قاره آمریکا ؛ مهاجرت اروپاییان به قاره آمریکا ، آفریقا و شرق دور؛ مهاجرت تامیلی ها از هند به سریلانکا ؛ مهاجرت آسیایی ها و آفریقایی ها به اروپا در قرن بیستم و مهاجرت ویتنامی ها به نقاط مختلف جهان؛ مهاجرت اتباع بنگلادشی به هند و سرانجام مهاجرت افغانها به ایران و پاکستان در دهه های اخیر نمونه هایی از مهاجرت بین المللی به شمار می روند.

ب) مبانی نظری مهاجرت

مهاجرت موضوعی است که در جامعه شناسی مورد بحث قرار میگیرد. یکی از مباحث مهم جامعه شناسی نظریه های تغییر اجتماعی است که شامل نظریه های تکاملی، دورۀ، تک علتی، چند علتی، تعادل و تعارض می شود. دانشمندان نظریه تغییر به این باورند که همه جوامع و اجتماعات پیوسته در حال انتقال از یک مرحله توسعه به مرحله ای دیگر است. هرچند تغییر در همه جوامع رخ میدهد لکن تغییر گاهی مثبت و گاهی منفی، گاهی سریع و گاهی کند می باشد. مهاجرت که یک پدیده مهمی در قرن بیست محسوب می شود، تحت عنوان نظریه چند علتی تغییر و بوم شناسی اجتماعی مطالعه و ارزیابی میگردد.

جامعه شناسان مهاجرت را به تحرک جمعیت از یک محل جغرافیایی به محل دیگر تعریف نموده و به دو نوع داخلی و بین المللی تقسیم می نمایند. مهاجرت داخلی، جا به جایی از یک منطقه در یک کشور به منطقه دیگر در همان کشور می باشد. مهاجرت بین المللی به نقل مکان از یک کشور به کشور دیگر اطلاق می شود. پناهنده، مهاجر و... از مولفه های است که مقوله مهاجرت را مفهوم بخشیده و جز عناصر اساسی تعریف مهاجرت می باشد.

مبحث سوم: عوامل مطرح در مهاجرت به عنوان تهدید

این مبحث شامل مطالبی است که ثابت می نماید، مهاجرت نه تنها تهدید نیست بلکه اگر به درستی، واقع بینانه و غیر مغرضانه، رهبری و مدیریت شود، ازفرصت های مهم قرن بیست و یک می باشد.

الف) نبود رهبری و مدیریت کارا درعرصه مهاجرت

با آن که پدیده مهاجرت از مولفه های مهم قرن بیست و یک بشمار می آید، اما هنوز رویکرد مناسبی که بتواند این موضوع را در مسیر معقول هدایت نماید بوجود نیامده است. ارتباطات و اطلاعات موثق و یک دست از موضوعات مرتبط به مهاجرت و عوامل آن در دست نیست، تصمیم گیری های که بر پایه اطلاعات و ارتباطات اتخاذ میگردد از انسجام برخوردار نمی باشد. تا اکنون در مورد رهبری و مدیریت این پدیده اجماع نظر بین نهاد های موثر بین المللی بوجود نیامده است.طرح ها و برنامه های که در در مناطق و کشور های مختلف جهان اجرا و تطبیق میشود همسویی لازم را نداشته و متفاوت از هم می باشند. اکثر برنامه و قوانین برای جلو گیری از مهاجرت تدوین می گردد. اندکی از طرح ها و برنامه ها برای ازبین بردن عوامل زیربنایی پدید آورنده مهاجرت و مدیریت آن تدوین میگردد.

بطور مثال میتوان از استراتژی راه حل های چهار جانبه میان افغانستان، ایران، پاکستان و کمیساریای عالی سازمان ملل متحد در امور مهاجرت یاد کرد که رویکرد محوری این استراتژی عودت مهاجرین است. در حالیکه این برنامه براساس واقعیت های عینی منطقه و سیاست های کلان جهانی نیست، زیرا اگر واقعا اراده برای کاهش و مدیریت موثر این پدیده وجود داشته باشد بهتر آن بود که استراتژی راه حل امنیتی، توسعه اقتصادی، و از بین بردن بیکاری و فقر، چهار جانبه تدوین می گردید. همچنان بی میلی فراگیر دولت ها نسبت به پذیرش و امضا کنوانسیون پذیرش کارگران مهاجر سازمان ملل متحد در سال 2001  و نیز درخواست برنامه اقدام منعقد شده توسط کنفرانس جهانی مبارزه با نژاد پرستی در سال 3009 از دولت ها جهت قانونگذاری برای حمایت از کارگران مهاجر، پیشرفت در خصوص نصویب کنوانسیون کند بوده که مطالب قوق بیان گر این موضوع است که هنوز اراده قاطع برای رهبری و مدیریت این پدیده وجود ندارد.

ب) عدم شناسایی فرصتهای مهاجرت

قبل از اینکه فرصت های مهاجرت را مورد شناسایی قرار دهیم مناسب است که مفاهیم را بدانیم. فرصت به موقعیتهائی اطلاق می گردد که دارای پی آمدها و اثرات مثبتی می باشند. فرهنگ لغات آکسفورد فرصت را زمان یا شرایط مطلوب برای یک هدف و زمان یا شرایط مطلوب برای پذیرش انجام یا اجرای چیزی میداند . فرهنگ وبستر فرصت را شرایط و موقعیتهایی که می تواند به پیشرفت و توسعه منجر گردد تعریف می نماید. گزارش های اخیر برخی نهاد ها مثل سارمازمان ملل متحد نشان میدهد که پدیده مهاجرت مزایا و فواید را برای هر دو کشور مبدا و میزبان دارد که اهم آنها قرار ذیل می باشد.

فرصت های پدیده مهاجرت برای کشور مبدا و  کشور میزبان

مهاجرت برای کشور مبدا موجب فرصت های می شود که مهمترین آنها قرار ذیل می باشد:

• نوآوری فکری وانرژی تازه را به بازارکار و جامعه بعد از عودت ایجاد می نماید.
• مهاجر ت موجب روابط فرهنگی با سایرکشورها وملل می گردد.
• مهاجرت موجب واردکردن سرمایه های پولی می شود.
• موجب ترویج وتزویج فرهنگ ها می شود.
• زمینه های مبادله تجربیات و دانش را فراهم می نماید.
• زمینه صلح و تفاهم را ایجاد می نماید.
• موجب تزویج ژنها و نژادها می شود.
• مهاجرت موجب مدیریت نیروی مازاد کار می شود.
• مهاجرت موجب کسب مهارت و آموزش زمینه های علمی می شود.

مهاجرت برای کشور های میزبان فرصت های را ایجاد می نماید که اهم آن قرار ذیل می باشد:

• ابزاری است برای چانه زنی های سیاسی و اقتصادی .
• کشورهایی که به نیروی کار و کارگران تکنیکی نیاز دارند میتوانند نیازمندی هایشان را از طریق پذیرش مهاجر و یا دعوت کارگران تکنیکی از سایر ملت ها رفع نمایند.
• کشورهای میزبان از نظرکثرت فرهنگی غنی میگردد.
• مدیریت جمعیت در صورت پایین بودن نرخ تولد در کشور از طریق پذیریش مهاجرین جمعیت مدیریت میرگردد.
• در اثر کار کارگران دارای دستمزد کمتر رشد اقتصادی پایدار شده و پرداخت مالیات به کشورهای میزبان صورت می گیرد.
• نوآوری فکری و انرژی تازه به بازارکار و جامعه عرضه می شود.
• روابط فرهنگی با سایرکشورها و ملل مختلف ایجاد میگردد.
• از طریق پذیرش مهاجرین نخبگان جذب میگردند.
• کشور میزبان به نیروی انسانی ارزان دست می یابد.
• تجربیات و دانش مبادله می شود.
• مهاجرت موجب ترویچ و تزویج فرهنگ ها می شود.
• مهاجرین موجبات همدیگر پذیری را افزایش میدهند و باعث ایجاد صلح و تفاهم میان کشور میزبان و کشور مبدا میگردد.
• مهاجرت به قصد تحصیل موجب اعتبار بخشیدن به نهادها و دانشگاه ها می شود.
• پرکردن خلاء نیروی انسانی.
• مهاجرت موجب تزویج ژن ها و نژاد ها میشود.

 عناوین فوق بیان گر این مطلب است که مهاجرت پدیده است که نفع برای هر دو کشور مبدا و میزبان داشته و مهاجرین نیروی تحمیلی برای کشور های میزبان نمی باشد.

ج) بزرگنمایی تهدیدات مهاجرت و استفاده سیاسی از آن

قبل از این که به توضیح عنوان بپردازم الزم میدانم که مفاهیم تهدید را بیان نمایم. تهدید به هر موقعیت گفته می شود که دارای پیآمدها و اثرات منفی باشد. لغت نامههای معتبر بین المللی تعاریف کمابیش مشابهی از تهدید ارائه داده است. لغت نامه وبستر تهدید را «بیان و ابراز قصد آسیب رساندن، نابودی یا تنبیه کردن دیگران از روی انتقام یا ارعاب میداند». لغت نامه آکسفورد نیز در تعریف تهدید، آن را «قصد ابراز شده برای صدمه، یا آسیب رسانی یا دیگر اقدامات خصمانه علیه کسی معرفی میکند». در اصطلاح نیز تهدید عبارت است از وضعیتی که در آن، خطر یا آسیب جدی، ارزشهای اساسی و حیاتی را مورد هدف قرار میدهد.

مهاجرت با آن که فواید زیاد را برای کشور ها به ارمغان می آورد اما نباید فراموش کرد که اگر این پدیده مدیریت نگردد و یا  کشور های مبدا و میزبان ظرفیت مدیریت آن را نداشته باشد، موجب تهدید برای کشور های مبدا و مقصد می گردد. حال اگر فرض شود که کشور مبدا و مقصد توان مدیریت پدیده مهاجرت را ندارد، در این صورت موضوع تهدید های مهاجرت مطرح میگردد. مهم ترین تهدید های را که که پدیده مهاجرت در صورت ضعف مدیریت، برای کشورهای مبدا و میزبان بوجود می آورد ، به قرار ذیل میباشد.

تهدیدات پدیده مهاجرت برای کشور مقصد و کشورهای میزبان

• ابزار فشار سیاسی و اقتصادی علیه کشور مقصد در مذاکرات.
• انطباق اجباری مهاجر با کشور محل سکونت.
• موجب انتقال امراض و انواع جدید جرایم می شود.
• افزایش مهاجرت کارگران موجب تورم کارگر در بازار کار کشور مقصد یا میزبان می گردد.
• اجبارکشور میزبان به فراهم نمودن امکانات وخدمات جدید برای مهاجرین.
• ممکن است باعث بالا رفتن جرایم درجامعه گردد.
• مهاجرت موجب کاهش نیروی کار می شود.
• مهاجرت موجب فرار مغز ها می گردد.
• باعث انتقال بیماریهای مزمن میگردد.
• امکان قاچاق و فعالیتهای غیرقانونی فراهم میگردد
• تعداد زیاد مهاجر موجب پایین آمدن کیفیت خدمات اجتماعی و عام المنفعه میگردد.

با مقایسه عناوین فوق در فرصت ها و تهدیدات می توان نتیجه گرفت که مهاجرت برای کشور های مقصد یا میزبان منافع بیشتری دارد در حالیکه برای کشور های مبدا تهدیدات آن بیشتر از ایجاد فرصت هایش می باشد. استفاده بهینه از فرصت ها و تهدیدات بستگی به کفایت دیپلماسی کشورها دارد. برخی کشور ها معمولا در گفتگوهای شان تالش نموده اند که بطور غیر منصفانه تهدیدات مهاجرت را بزرگ نمایی نمایند و همچنان از آن به عنوان ابزار فشار در چانه زنی های استفاده نمایند. در حالیکه اگر پدیده مهاجر تهدیدی را ایجاد نموده است، ضعف از مدیریت خود کشور میزبان بوده است.

د) عدم شناخت ازحقوق مهاجرت

یکی از چالش های عمده در ادارات مسؤل مدیریت امور مهاجرت این است که کارمندان آن از مسائل حقوقی مهاجرت دانش لازم را ندارند. نهاد های مرتبط به مهاجرت متخصص محور نیستند. علت عمده عدم متخصص محور بودن ادارات نبود متخصیصین در بازار کار میباشد. وزارت امور مهاجرین که سال ها است با این پدیده سروکار دارد، اما کار اساسی برای پر کردن این خلا انجام نداده است. هم چنان در سطح کشور و وزارت امور مهاجرین هنوز تشکیلات که امور مهاجرت را به شکل استراتژیک مورد مطالعه قرار دهد وجود ندارد.

عدم شناخت نهاد های مرتبط از حقوق مهاجرت موجب شده که برخی دولت ها خصوصا افغانستان در چانه زنی های سیاسی و دیپلماتیک ضعیف باشند و از حقوق مهاجرین، پناهندگان ،پناهجویان و... به درستی حمایت صورت نگیرد که این امر باعث تقبل کشور به هزینه های سنگینی شده است. بنابر این یکی از عوامل مهمی که موجب شده مهاجرت به عنوان تهدید مطرح شود، عدم شناخت از حقوق مهاجرت و زیر شاخه های این علم و هم چنین از استقامت کاری سازمان های که در مورد پدیده مهاجرت فعالیت می نمایند می باشد.

نتیجه گیری

چنانچه گفته شده، مهاجرت پدیده است که با خلقت انسان همراه بوده و جامعه بشری بنا بر دلایل مختلفی سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، طبیعی و.. ناگزیر از وجود و دوام آن می باشد. از سوی دیگر، نظریه تغییر اجتماعی در جامعه شناسی بیان گر این مطلب است که انسان موجودی تنوع طلب و در حال تغییر است. علاوه بر این دانشمندان مدیریت، سیاست مداران و رهبران بر این باورند که فرصت و تهدید هیچگاه ثابت نیست.

اگر بپذیریم که انسان موجود تنوع طلب و در حال تغییر است و جهان از وجود و دوام پدیده مهاجرت ناگزیر اند و همچنان پدیده فرصت ها و تهدید ثابت نیستند، بنا می توان استنباط کرد که:

• مهاجرت را نمی توان از بین برد و یا از آن جلو گیری کرد تنها کار موثر که می توان انجام داد این است که سطح رهبری و مدیریت پدیده مهاجرت را ارتقا داد.
• انسانها همیشه میخواهند که تغییر نمایند و از وضعیت که دارند بهتر شوند و دسترسی شان به امکانات بیشتر گردد لذا اول تسهیلات لازم برای مهاجرت قانونی فراهم گردد و دوم نرخ رشد و توسعه در سطح جهان بایستی متوازن گردد.
• اگر از فرصت ها استفاده بهینه نگردد میتواند به تهدید و اگر تهدیدات درست مدیریت نشود به چالش و مشکل تبدیل میگردد که آن موجب تقبل هزینه های زیادی به کشور ها میگردد.

پیشنهادات

با در نظر گرفتن استنباط های فوق پیشنهاد میگردد که:

• برنامه هایی برای کاهش و پیشگیری از مهاجرت طرح و تدوین گردد نه از بین بردن و جلو گیری از آن.
• برای کاهش و پیشگیری از مهاجرت عوامل اساسی که باعث مهاجرت میشود شناسایی گردد و تدابیر لازم اتخاذ گردد.
• مهاجرت حق قانونی هر انسان است لذا امکانات و تسهیلات مسافرت و گردش قانونی در کشور های دیگر فراهم گردد که این امر موجب مدیریت موثر و بهبود وضعیت روانی شهروندان میگردد .
• پدیده مهاجرت جدی گرفته شود و سیستم کارا و موثر جهت مدیریت موثر امور مهاجرت ایجاد گردد.
• در سطح ملی و بین المللی برنامه هایی طرح و اجرا گردد که بموجب آن دید حاکم بر پدیده مهاجرت به عنوان تهدید تغییر نماید زیرا مشکلات از شیوه های رهبری و مدیریت ایجاد می شود نه مهاجرت.
• تدوین قانون مهاجرت برای مدیریت موثر امور مهاجرت
• در مورد این پدیده مهم لازم است که انستیتو مطالعات استراتژیک مهاجرت در ساختار تشکیلاتی امور مهاجرین و عودت کنندگان ایجاد گردد.

منابع مورد استفاده در این تحقیق عبارتند از :

کتاب های فارسی

  ام. اسمیت، روناک، قواعد حقوق بین الملل بشر، ترجمه دکتر فاطمه کیهانلو، تهران، گرایش، 139 .

کوئن، بروس، مبانی جامعه شناسی، ترجمه و اقتباس دکتر غلام عباس توسلی و دکتر رضا فاضل، تهران، سمت،

. 170

  درسلردیوید، ویلیام ام ویلیس، جامعه شناسی بررسی تعامل انسانها، ترجمه مهرداد هوشمند و غلام رضا رشیدی،

تهران، اطلاعات، . 133

  PMI، راهنمای گسترده دانش مدیریت پروژه، ترجمه محسن ذکایی آشنایی، تهران، آدینه، . 173

کتاب انگلیسی

 Johan baylis, steve smith, and patricia owens, the globalization of world poltics an interdiction to the international relation, oxford, 2011.