وضعیت مهاجران در کشور آلمان

هرچند که در سال های گذشته مسئولان اتحادیه اروپا براساس قوانین حقوق بشری این اتحادیه از پذیرش پناهجویان استقبال می کردند اما روند ورود پناهجویان در سال های اخیر و موفقیت نه چندان بسیاری از آنها در تطابق با فرهنگ و قوانین کشور میزبان، اتحادیه اروپا را بر آن داشته تا با ایجاد موانع بیشتر سعی درکنترل ورود پناهجویان به این اتحادیه را داشته باشد. با نگاهی به آمار و ارقام در سال گذشته می توان این نگرانی ها را بررسی کرد.

براساس آخرین آمار اداره پناهجویان آلمان ، درخواست پناهندگی در این کشور نسبت به مدت مشابه سال گذشته رشد ۷۷ درصدی داشته است، بطوریکه از ژانویه تا آگوست سال ۲۰۲۳ بیش از ۱۷۵ هزار درخواست پناهندگی دراین کشور به ثبت رسیده است. از این تعداد بیش از ۶۰ هزار سوریه ای، حدود ۳۲ هزار پناهنده از افغانستان، ۱۴ هزار پناهنده از کشور ترکیه و حدود ۵ هزار درخواست پناهندگی از کشور ایران به ثبت رسیده است.

در واقع روند کاهشی رشد جمعیت در اتحادیه اروپا و به خصوص آلمان یکی از مهمترین دلایلی است که سیاستمداران این کشور را بر آن داشت تا پذیرش پناهجویان را در کشور تسریع کنند اما آمارها نشان می دهد که این موضوع تاکنون نتوانسته نیازهای بازار کار آلمان را پوشش دهد، چرا که اغلب این پناهجویان به صورت بالقوه دانش کافی برای ورود به بازار کار را ندارد و از سویی دیگر نداشتن دانش کافی و عدم فراگیری زبان آلمانی آنها را در ادغام با جامعه و فرهنگ جدید با مشکل مواجه می کند.

شهرام ایرانبومی وکیل و حقوقدان ایرانی مقیم آلمان در این زمینه گفت : روند افزایشی ورود پناهجویان به آلمان به خصوص در سال های اخیر منجر به افزایش موج خارجی ستیزی در این کشور شده است. منتقدان دولت را متهم می کنند که مالیات و خدمات اجتماعی که به شهروندان این کشورتعلق دارد را برای غیرآلمانی ها هزینه می کند اما تاکنون نتایج مورد انتظار سیاستمداران برآورده نشده است. این در حالی است که مشکلاتی که مهاجران در بدو ورود به آلمان با آن دست و پنجه نرم می کنند در این انتقادها مورد توجه قرار نمی گیرد. در واقع ریشه‌های نگرش مهاجرستیزی در آلمان، موضوعی پیچیده است که از عوامل گوناگون متاثر می‌شود. برای درک این نگرش‌ها، باید به عوامل تاریخی، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی توجه کرد که به برخی از عوامل کلیدی اشاره خواهم کرد.

وی افزود: در دهه‌های اخیر، آلمان تجربه مهاجرت بسیاری از افراد از کشورهای مختلف را داشته است. مهاجران از کشورهای مختلف از جمله کشورهای ترکیه، مراکش، افغانستان و سوریه به آلمان آمده اند. این مهاجران معمولاً به دنبال بهبود شرایط زندگی خود هستند، اما این تغییرات دموگرافیک می‌تواند نگرش‌های مهاجرستیز را در کشور میزبان ایجاد کند.

به گفته وی براساس آمار فدرال (Destatis) در سال ۲۰۲۲، بیش از ۲۰ میلیون نفر با سابقه مهاجرت در آلمان زندگی می کردند که این میزان ۶.۵ درصد یا ۱.۲ میلیون بیشتر از مدت مشابه سال قبل در سال ۲۰۲۱ بوده است. در واقع این افراد شامل مهاجرانی می شوند که از سال ۱۹۵۰ مهاجرت کردند و فرزندان آنها که نسل دوم مهاجران را تشکیل می دهند.

نامبرده ادامه داد:  این آمارها باعث نگرانی راستگرایان در آلمان شده است زیرا آنها معتقدند که افزایش تعداد مهاجران بافت جمعیتی را در آلمان تحت تاثیر قرار می دهد و در آینده تعداد آلمانی های اصیل کاهش پیدا می کند. ضمن اینکه حضور فرهنگ های گوناگون در یک کشور نیاز به تنظیم سیاست ها و برنامه های جدید اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی دارد که اصولا راست گرایان با وجود فرهنگ های جدید به خصوص خاورمیانه ای در آلمان مخالف هستند.

به گفته این کارشناس از سوی دیگر موضوع بازار کار و وضعیت اقتصادی از دیگر عواملی است که به راستگرایان این فرصت را می دهد تا آلمانی های بیشتری را با خود همسو کنند. آنها معتقدند که مهاجران تبدیل به رقیب کاری برای آلمانی ها در بازار کار شده اند و این مبحث به خصوص در قشری از آلمان که تحصیلات آکادمیک ندارند، تاثیر زیادی را گذاشته است و منجر به مهاجرستیزی دراین طبقه از اجتماع شده است. در سال های اخیر به خصوص پس از بحران کرونا و جنگ روسیه و اوکراین، بازار اقتصادی این کشور با رکود و مشکلات شغلی مواجه شده است که این هم یکی از مهمترین عوامل تاثیر گذار بر خارجی ستیزی در میان آلمانی ها است.

همچنین رویدادهای سیاسی و سیاست‌های دولت می‌تواند بر ایجاد این موج تأثیرگذار باشد. برای مثال، تصمیمات دولت در زمینه پناهندگی و مهاجرت، نگرش‌های عمومی را تحت تأثیر قرار می‌دهد. تصمیماتی مانند افزایش یا کاهش تعداد پناهندگانی که در آلمان پذیرفته می‌شوند، می‌تواند نگرش‌های مهاجرستیز را تشدید یا تضعیف کند که از جمله آنها می توان به خدمات اجتماعی و حمایت های مالی دولت از پناهجویان اشاره کرد.

نامبرده اظهار عقیده کرد: تفاوت‌های فرهنگی و هویتی میان اقلیت‌های مهاجر و جامعه میزبان ممکن است منجر به تنش‌ها و نگرش‌های منفی شود. عواملی مانند تبلیغات ناهنجار و افکار عمومی ممکن است نگرش‌های مهاجرستیز را تشدید کنند. از سوی دیگر تاثیر رسانه‌ها در شکل‌گیری نگرش‌های مهاجرستیز را نمی توان نادیده گرفت. گزارش‌های منفی یا تحریفی در مورد مهاجران و مهاجرت ممکن است تأثیر منفی بر نگرش‌های عمومی داشته باشند بطوریکه در برخی از گزارش های خبری سعی می شود تا اسمی از کشور مبدا برده نشود. اما رسانه هایی هستند که به محض وقوع جرم ، شخص مجرم را با کشور محل تولد معرفی می کنند.

به اعتقاد او ، به طور کلی، نگرش‌های مهاجرستیز در آلمان، همانند سایر کشورها، نتیجه عوامل متعددی است. افراد مختلف ممکن است دیدگاه‌های متفاوتی نسبت به مهاجران داشته باشند و این مسئله به تاریخچه و تجربیات شخصی افراد بستگی دارد. اما این موج همیشه در زمان انتخابات افزایش می یابد. معمولا سیاستمداران سعی می کنند برروی موج منفی خارجی ستیزی سوار شوند و با دادن وعده های انتخاباتی مبنی بر جلوگیری از ورود پناهجویان به آلمان، رای های بیشتری را به دست آورند. به تازگی یکی از نامزدهای انتخاباتی استان بایرن در جنوب آلمان اعلام کرده که باید کالابرگ جایگزین پول برای پناهندگان شود. همچنین مرزهای این استان باید با شدت بیشتری کنترل شوند تا پناهجویان امکان ورود به آلمان را نداشته باشند.

ایرانبومی ادامه داد: به تازگی هم مطرح شده است که اتحادیه اروپا به دنبال تصویب قانون جدیدی است تا براساس آن روند پناهندگی در این اتحادیه را با محدودیت های بیشتری مواجه می کند. براساس این قانون، اتحادیه اروپا اجازه دارد پناهندگان را به مدت ۴۰ هفته در ابتدای ورود به مرز اروپا در کمپ های بسته نگاه دارد و این قوانین شامل حال تمامی پناهجویان از جمله ایران وافغانستان می شود. این در حالی است که تا پیش از این پناهجویانی که از کشورهای ناامن مانند افغانستان وارد اتحادیه اروپا می شدند، با سرعت بیشتری در کشور مقصد پناهندگی می گرفتند.

به گفته وی باوجود روند کند تصویب قوانین در اتحادیه اروپا اما مسئولان این اتحادیه به دنبال این هستند تا قبل از انتخابات این پارلمان در سال آینده میلادی این قوانین را تصویب کنند. همچنین براساس این بسته جدید، اتحادیه اروپا موظف به ساخت کمپ های پناهندگی جدید درکشورهایی مانند یونان است تا ظرفیت اقامت پناهجویان را در مرزهای اتحادیه اروپا افزایش دهد.

نامبرده افزود: آلمان یکی از کشورهای عضو کنوانسیون ژنو است که این کنوانسیون مسائل مربوط به پناهجویان را بررسی کرده و حقوق پناهندگان را تعریف می‌کند و آلمان به عنوان یکی از کشورهای مقصد مهاجران، به تبعیت از قوانین این کنوانسیون متعهد است. پناهجویان پس از ورود به آلمان و معرفی خود به پلیس یا اداره های مربوطه وارد پروسه درخواست پناهندگی می شوند که در این راستا باید مصاحبه هایی را مقامات اداره مهاجرت آلمان BAMF - Bundesamt für Migration und Flüchtlinge)) داشته باشند که این مصاحبه ها به منظور ارزیابی اعتبار درخواست پناهندگی و شناخت بهتر وضعیت پناهندگان انجام می شود. پس از پذیرش پناهندگی، آلمان به پناهندگان حق اقامت می دهد و مسائل مربوط به آموزش، مراقبت‌های پزشکی، و تامین نیازهای اساسی معیشتی را تامین می کند.

به اعتقاد ایرانبومی ، آلمان تلاش می‌کند تا به پناهندگان امکانات آموزشی و آموزش مهارت‌های اجتماعی و شغلی ارائه دهد تا آنها بتوانند به جامعه محلی یک عضو مثبت تر و مستقل تر تبدیل شوند. همچنین این کشور تلاش می‌کند تا پناهندگان به تدریج به بازار کار معرفی شوند و به اندازه کافی حمایت شوند تا بتوانند شغلی پیدا کنند و در اقتصاد کشور مشارکت داشته باشند. این اصول نشان از تعهد آلمان به پذیرش پناهندگان و رعایت حقوق آنها دارد. با این حال، ممکن است تغییرات در سیاست‌ها و مقررات مهاجرتی آلمان در طول زمان رخ دهد.

وی اضافه کرد: مطالعات و اطلاعات رسمی در مورد اقلیت‌های مهاجر و نرخ‌های خشونت و خرابکاری در آلمان به تفکیک اقلیت‌ها به صورت عمومی منتشر نمی‌شوند، و اطلاعات در این زمینه باید با دقت و احتیاط مورد بررسی قرار گیرند زیرا موج نفرت از خارجی ها را افزایش می دهد و ارائه تصویر منفی از یک اقلیت آن را تبدیل به عامل خشونت بر علیه آنها می کند. بنابراین آمار دقیقی وجود ندارد که کدام یک از اقلیت ها بیشترین جرم و جنایت را مرتکب می شوند اما براساس آمار سال ۲۰۲۲، در مجموع حدود ۲.۱ میلیون مظنون در آمار جنایات پلیس آلمان به ثبت رسید که از این حدود یک سوم «غیر آلمانی» بودند که رقمی در حدود ۸۰۰ هزار نفر را شامل می شود. البته باید به دو سوم باقیمانده مهاجرتبارها را هم اضافه کرد که شهروندی آلمان را دارند.

او در پایان افزود: خبرهایی که از منابع غیررسمی به گوش می رسد نشان می دهد که تعداد زیادی از این مظنونان را افغان ها تشکیل می دهند که به دلیل جرایمی مانند دزدی، زد و خورد یا حتی قتل توسط پلیس بازداشت می شوند. بنابراین اهمیت مهاجران و اقلیت‌های مختلف در جامعه آلمان امری بسیار پیچیده است و نیازمند مطالعه دقیق و گسترده از زوایای مختلف است.