فرصت از دست رفته ایران در ورود به بازار هلیوم جهان

ایران، با وجود فرصت‌ برای ورود به بازار گاز هلیوم، در این حوزه منفعل بوده و تاکنون اقدامی موثر انجام نداده است.

این مطلب را تارنمای داده‌های باز ایران از خلال نتایج پژوهش صورت گرفته اعلام کرد و افزود هلیوم گازی خنثی و بدون رنگ و بو است که نه می‌سوزد و نه با دیگر عناصر ترکیب می شود و به همین دلیل کاربردهای صنعتی فراوانی دارد از جمله در تحقیقات علمی، تجهیزات ویژه جوشکاری، تشخیص نشتی، فن‌آوری پزشکی، و عملیات دفاعی و فضایی.

ایالات متحده دهه‌ها است که اصلی‌ترین تولید کننده هلیوم در جهان است و قطر به عنوان دومین تولید کننده بزرگ هلیوم در جهان شناخته می‌شود. میدان گازی «گنبد شمالی» در قطر شامل ۴ صدم درصد هلیوم است که با توجه به وسعت این میدان منبع ذخیره بزرگی به حساب می‌آید.

نتایج این پژٰوهش که روز ۱۸ مرداد منتشر شده است نشان می‌دهد در سال ۲۰۱۷ میلادی که عربستان سعودی و امارات متحده عربی با قطر قطع رابطه کردند، فرصت مناسبی برای ایران – که برآورد می‌شود سومین ذخایر عمده هلیوم در جهان را دارا باشد - پیش آمد تا وارد بازار جهانی هلیوم شود.

در آن سال‌ها قطر مسیرهای زمینی صادرات هلیوم به فجیره امارات را مسدود کرد ولی ایران، که هنوز ماه‌ها با تشدید تحریم‌ها فاصله داشت، نتوانست از این فرصت بهره‌برداری کند.

در شرایطی که تخمین زده می شود که تقاضای جهانی هلیوم تا سال ۲۰۳۰ میلادی ۴۰ درصد افزایش یابد، قطر درصدد است که میزان تولید هلیوم خود را بالا ببرد و سهم بیشتری در بازار هلیوم جهان داشته باشد. این کشور اکنون سالانه ۶۰ میلیون متر مکعب هلیوم به ارزش حدود یک میلیارد دلار تولید می‌کند که معادل ۳۸ درصد مصرف جهانی است.

این در حالی است که ایران هیچ‌گونه تلاش واقعی برای ورود به بازار هلیوم از خود نشان نداده است و تنها از کمبود فن‌اوری به دلیل تحریم‌ها و عدم سرمایه‌گذاری خارجی در این حیطه شکایت می‌کند.

در سال ۲۰۱۷ میلادی که عربستان سعودی و امارات متحده عربی با قطر - دومین تولید کننده بزرگ هلیوم در جهان - قطع رابطه کردند، ایران به طور بالقوه فرصت پیدا کرد تا وارد بازار جهانی هلیوم شود. در آن سال، و ماه‌ها قبل از تشدید مجدد تحریم‌ها علیه ایران، قطر مسیرهای زمینی صادرات هلیوم خود را به فجیره امارات، مسدود کرد. با این وجود ایران نتوانست از این فرصت بهره‌برداری کند. 

برآورد می‌شود ایران سومین ذخایر هلیوم بزرگ جهان را در اختیار داشته باشد، با این حال ایران هلیوم مورد نیاز خود را وارد می‌کند. 

هلیوم یک گاز خنثی است، رنگ و بویی ندارد، نمی‌سوزد، و با عناصر دیگر ترکیب نمی‌شود و به همین خاطر برای بسیاری از کاربردهای صنعتی مناسب است. به جز پر کردن بادکنک‌های مهمانی، هلیوم در تحقیقات علمی، تجهیزات ویژه جوشکاری، تشخیص نشتی، فناوری پزشکی، کارخانه‌های تولید تکنولوژی و عملیات فضایی و دفاعی استفاده می‌شود.