فساد بومی در بلغارستان بر بسیاری از سطوح جامعه تأثیر گذاشته و شبکه های فساد و جنایت در مهاجرت و پناهندگی در این کشور بعنوان یک صنعت غیرقانونی بیش از حد سودآور نیز نفوذ کرده اند که به گفته کارشناسان غربی در حال حاضر نمی توان آنرا متوقف کرد.
کشور بلغارستان در منطقه بالکان در مسیر اصلی مهاجرت مهاجران از خاورمیانه و آسیا به امید رسیدن به سایر کشورهای اروپایی قرار دارد و فساد نقش مهمی در قاچاق مهاجران از طریق گذرگاه های مرزی و اسکان پناهندگان در این کشور دارد. پرداخت رشوه به پلیس مرزی برای ادامه سفر به اروپای غربی - یا پرداخت پول به کارکنان دولتی برای تضمین سریعتر حل و فصل پناهندگی مدتهاست که پدیده جدیدی در این کشور بالکان به شمار نمی رود.
دایانا دیمووا که ریاست سازمان حقوق بشر بلغاری Mission Wings را بر عهده دارد و به مدت 25 سال با مهاجران کار کرده می گوید فساد در بلغارستان بیداد می کند و در "تمام سطوح" جامعه نفوذ می کند. او حتی افزود که در اتاق مشاوره خود با داستان های ترسناک زیادی روبرو شده است.
وی افزود زنی از افغانستان که به مدت 11 ماه در جستجوی برادر گمشده خود بود به او گفته مجبور شده است نزدیک به 2000 یورو (2150 دلار) به مقامات مختلفی که مسئول شناسایی و نگهداری اجساد بودند رشوه بدهد.
او گفت: "برای نمایش یک عکس از یک فرد متوفی - بین 30 تا 40 یورو [32-43 دلار] و برای باز کردن یک پوشه یا پرونده یک فرد متوفی 100 یورو رشوه پرداخت کرده است.
این درحالی است که مقامات بلغارستان مدعی هستند در سال گذشته نظارت و امنیت را در حصار مرزی این کشور با ترکیه تقویت کرده اند هر چند به نظر می رسد سرعت عمل قاچاقچیان بسیار پیشرفته تر از مقامات این کشور است.
بلغارستان به دنبال پذیرش در منطقه سفر بدون روادید شنگن تا پایان سال 2023 است اما ابتدا باید ثابت کند که از جریان مهاجرت غیرقانونی به بقیه قاره جلوگیری می کند راهی که به نظر می رسد به دلیل فعالیت قاچاقچیان انسان و همچنین افسران فاسد هنوز خیلی در آن موفق نبوده و راه بسیاری از مهاجران برای ورود به آن کشور هنوز هموار است.
عبدالله یک جوان سوری است که منتظر تعیین وضعیت پناهندگی خود در مرکز پذیرش پناهندگان هارمانلی در نزدیکی مرز با ترکیه است. زمانی که به او اجازه سفر موقت به صوفیه داده می شود، از این فرصت برای انجام کارهای عجیب و غریب و کسب درآمد استفاده می کند. او تقریبا یک سال پیش با دست خالی وارد بلغارستان شد.
عبدالله مهاجر سوری می گوید اکثر مهاجرانی که از طریق پست های بازرسی مانند این در مرز با ترکیه وارد بلغارستان می شوند، برای ورود پول نقد پرداخته اند
او گفت: افراد وارد شده همگی قاچاقی هستند، یعنی پول پرداخت کرده اند تا به اینجا برسند. مانند بسیاری از سوری های دیگر در کمپ، اقوام خارج از کشور از نقاطی مانند ترکیه و عربستان سعودی هر از چند گاهی برای حمایت از او پول می فرستند.
او افزود: ما می دانیم که اتحادیه اروپا برای کمک به سوری ها پول می دهد، اما بلغارها آن را از ما می گیرند.
حمید خوشسیار، هماهنگ‌کننده و مترجم مرکز Mission Wings هم هشدار می‌دهد که قاچاقچیان مهاجر و قاچاقچیان انسان "خیلی بهتر" از هر نهاد یا سازمان غیردولتی معتبر در این کشور کار می‌کنند. آنها شبکه بسیار خوبی برای یافتن افراد دارند و روش کار را به خوبی می دانند.
بلغارستان در شاخص فساد سازمان شفافیت بین المللی در سال 2022 در رتبه 72 قرار گرفت که مفهوم آن این است که این کشور یکی از بالاترین سطوح فساد را در میان کشورهای عضو اتحادیه اروپا دارد.
این کشور در دو سال گذشته شاهد پنج دوره انتخاباتی بوده است که بحث در مورد فساد در سطوح بالا بر سیاست کشور حاکم بوده است. حکومت اکثریت بویکو بوریسوف در سال‌های 2009-2021 با رسوایی‌های فساد مالی زیادی درگیر بود و حتی نخست وزیر سابق این کشور در ماه مارس 2022 به ظن سوء استفاده از بودجه اتحادیه اروپا دستگیر شد.
فساد بومی در بلغارستان با عدم استقلال قوه قضاییه نیز مرتبط است به طوری که دفتر دادستان مدتها متهم است که به عنوان ماشینی از نخبگان حاکم بلغارستان برای جلوگیری از تحقیقات در مورد اعضای خود و هدف قرار دادن مخالفان عمل می کند.
این درحالی است که درخصوص فساد در پلیس و نیروهای امنیتی و انتظامی بلغارستان نیز گزارش های مختلفی منتشر شده است بعنوان نمونه دیمووا از Mission Wings گفت که بلغارستان تحقیقات متعددی را در مورد افسران پلیس مرزی انجام داده است که در طرح های قاچاق و قاچاق مهاجران شرکت کرده اند.
پرداخت رشوه به پلیس بلغارستان امری عادی است، اما معمول‌تر از آن پرداخت به اشخاص ثالث است. این معمولاً شامل افرادی می شود که با پلیس در ارتباط هستند، به عنوان مثال پلیس های سابق، بستگان پلیس، یا جنایتکارانی که پلیس در گذشته با آنها کار کرده است.
کراسیمیر کانف، رئیس کمیته هلسینکی بلغارستان که یک سازمان غیرانتفاعی حقوق بشر مستقر در صوفیه است گفت: آنها می توانند هر کسی باشند. فساد در گذرگاه های مرزی یک مشکل بسیار بزرگ در بلغارستان است." او توضیح داد: «معمولاً فقط یک افسر پلیس نیست، بلکه زنجیره ای از افسران پلیس هستند که مقادیر متناسبی نسبت به نقش خود ، مبالغی از این رشوه ها را دریافت می کنند.
فساد در میان صاحبان قدرت، این کشور را به راه محبوب ترانزیت تجارت برای شبکه‌های قاچاق تبدیل کرده به نحوی که این دو با هم دست در دست هم ، مهاجران را به داخل کشور منتقل و نهایتا بسیاری از آنان را به مقصد نهایی شان که غالبا کشورهای اروپای مرکزی یا غربی است منتقل می کنند.
شبکه های قاچاق چگونه عمل می کنند؟
به نظر می رسد که فقط یکی از این شبکه ها توسط شخصی طراحی شده است که در پلتفرم رسانه اجتماعی TikTok به زبان عربی تبلیغ می کند. مارین نیکولوف یک روزنامه نگار پژوهشگر بلغاری است که برای شبکه خصوصی محلی bTV در صوفیه پایتخت کار می کند. در ماه مه، او و همکارش به طور تصادفی با برخی از ویدیوهای TikTok مواجه شدند که نشان می داد مردی حصار را در مرز بلغارستان و ترکیه بریده است. بنابراین تصمیم گرفتند با یک مترجم عربی مشورت کنند. این ویدئوها یک کد کشور بلغاری و شماره موبایل و یک مخاطب با نام مستعار "بارون کرد" را ارائه می‌کردند.
نیکولوف گفت: "بارون کرد" مردم را در جاده های مربوطه نظیر E79 و غیره که به عنوان بزرگراه ها و جاده های بلغارستان قابل تشخیص هستند، جابه جا می کند و افزود که به اصطلاح بارون "یک گشت و گذار جدید هر روزه" را با قیمت 150 یورو تبلیغ می کند.نیکولوف برای مخفی ماندن با یک فرد عرب زبان همکاری کرد و با بارون کرد تماس تلفنی برقرار کرد.
نیکولوف گفت: ما نمی دانیم که این خود بارون بود که پاسخ داد یا نه اما مردی بود که به عربی توضیح داد که چه خدماتی ارائه می دهد و آن عبارت بود از انتقال غیرقانونی از بلغارستان به آلمان.
این مرد به دستیار نیکولوف گفت که هزینه انتقال دو نفر از بلغارستان به آلمان 5 هزار یورو است و پرداخت آن باید در دفتر صوفیه انجام شود. او همچنین دو گزینه را برای مسیر انتقال مشخص کرد عبور از مرز رومانی یا مرز صربستان.
وقتی دستیار نیکولوف از او پرسید آدرس دفتر او در صوفیه کجاست آن مرد پاسخ داد از هرکسی بپرسی آدرس ما را می داند و واقعا هم درست می گفت . وقتی به دفتر او در مرکز صوفیه رسیدیم ، دفترش یک مغازه کوچکی بوده و انواع خدمات را ارایه می داد از جمله خدمات انتقال مهاجران به خارج از بلغارستان.
مهاجران مشتاقی که امیدوارند از بلغارستان به کشور دیگری در اروپا ادامه مسیر بدهند، در ازای پرداخت مبلغ ، یک کد عددی در یکی از این "دفترها" دریافت می کنند. نیکولوف گفت که این "دفاتر" معمولاً به عنوان فروشگاه های کوچک در مرکز شهر صوفیه در مکان های اطراف پل شیر، بازار زنان و خیابان تزار سیمئون کار می کنند و کالاهایی مانند محصولات تازه، نوشیدنی ها و سیگار می فروشند.
این روزنامه‌نگار توضیح داد که مهاجر این کد را به قاچاقچی می‌فرستد، او سپس با شخصی در "دفتر" تماس می‌گیرد تا پول را آزاد کند تا قاچاقچی بتواند سفر را انجام دهد. ممکن است با عبور مهاجران از کشورهای مختلف برای رسیدن به مقصد نهایی، قاچاقچیان تغییر کنند. قاچاقچیان معمولاً به مهاجران اطمینان می دهند که سرپناهی برای آنان فراهم می کنند و سفر را تا حد امکان برایشان راحت می کنند.
نیکولوف گفت: اما همیشه هم اوضاع بر وفق مراد نیست . اغلب سرگردانی زیادی در مناطق مختلف بلغارستان و به طور کلی در مسیرهای ترکیه به اروپای غربی برای مهاجران وجود دار. همچنین تعداد بسیار زیادی از مهاجران هنگام تلاش برای ورود بازداشت می شوند.
نیکولوف با کمی کندوکاو در شبکه های اجتماعی، با یک حلقه قاچاق که به نظر می رسد یک راز آشکار در مرکز صوفیه است، تماس گرفت. این درحالی است که او تعجب می کند که چرا اداره کل مبارزه با جرائم سازمان یافته نمی تواند این شبکه ها مجرمانه را کشف و خنثی کند.
به گفته نیکولوف، عموماً اعتقاد بر این است که "چتر محافظت از بالا" بر سر شبکه قاچاق بلغارستان وجود دارد و احتمالاً برخی از این شبکه ها برای برخی از مقامات و نمایندگان کار می کنند.
این روزنامه نگار افزود، با این حال، مهم است که "از پلیس برای همه چیز انتقاد نکنیم"، زیرا آنها به دلیل "جریان گسترده مهاجران به بلغارستان" مسئولیت فزاینده و دشواری را بر عهده دارند.
نیکولوف در ادامه یکی دیگر از ابعاد گسترش فعالیت صدور "احکام ضعیف" و اجرای ناکارآمد آن علیه قاچاقچیان دانست و افزود قانون جزایی بلغارستان در این زمینه موانع زیادی در پیش روی دارد و باید اصلاحات زیادی در آن انجام شود. ضمن اینکه این فرآیند دشوار و دست و پا گیری است و مخالفان زیادی نیز در سطوح پنهانی حاکمیت در این زمینه وجود دارد چرا که این تجارت بسیار سودآور است.
ماریا چرشوا، یکی دیگر از روزنامه نگاران پژوهشگر بلغاری مستقر در صوفیه هم در این زمینه با نیکولوف موافق است که قاچاقچیان "انگیزه بسیار بالایی" برای ادامه تجارت پرسود خود دارند.
چرشوا گفت که بلغارستان چندین مورد از نگهبانان مرزی و مقامات سطح بالا را به دلیل مشارکت در طرح های قاچاق در طول سال ها دستگیر کرده است اما مکل این است که در این کشور برای قاچاق و قاچاقچی مجازات سنگینی وجود ندارد.
به عنوان مثال، مسیرهای مهاجران از افغانستان و ایران، که از طریق ترکیه و سپس بلغارستان ادامه می‌یابد، برای دهه‌ها به عنوان مسیرهای قاچاق مواد مخدر عمل کرده و به کانال‌هایی کاملاً تثبیت شده تبدیل شده‌اند. اما چرشوا گفت که او هنوز نتوانسته ثابت کند که پلیس بلغارستان مستقیماً از طریق این کانال ها در قاچاق دست داشته است..
در ماه فوریه، پلیس 18 جسد مهاجر از افغانستان، از جمله جسد یک کودک را در یک کامیون متروکه در نزدیکی صوفیه پیدا کرد. این کامیون که در حال حمل الوار بود، حدود 40 مهاجر را در محفظه های خود حمل می کرد. همه بازماندگان در وضعیت بسیار بدی پیدا شدند و به بیمارستان منتقل شدند. برخی از قربانیان خفه شده بودند. یکی از چهار مظنون بازداشت شده قبلاً محکوم شده بود
چرشوا گفت: «در اینجا قاچاق به خوبی بررسی نمی شود... آنها فقط با جریمه فرار می کنند و به این کار ادامه می دهند زیرا از این تجارت میلیون ها پول به دست می آورند. هر چند مجازات های شدیدتر هم برای مقابله با قاچاقچیان به هیچ وجه به تجارت مخفی آنان پایان نمی دهد.
وی گفت: مشکل در کل مدیریت مرزی است ، اگر یک شبکه قاچاق قطع شود، یک شبکه دیگر باز می شود. زیرا تداوم این روند به سود آنهاست .
در این حال به گزارش سازمان غیردولتی بلغاری Mission Wings یکی دیگر از مشکلات موجود شکایات متعددی از مهاجران در مورد باج گیری توسط کارکنان و مترجمان مراکز پناهندگی است. دیمووا گفت که کارکنان این مراکز متهم هستند که از پناهجویان 50 تا 750 یورو برای نقل مکان به اتاق بهتر یا تسریع روند وضعیت پناهندگی یا روند الحاق خانواده دریافت می کنند.
ولادیسلاو دامیانوف مدیر یک پروژه در موسسه خیریه کاتولیک کاریتاس صوفیه است که به طور منظم با پناهندگان کار می کند. هنگامی که از وی در مورد فساد در سیستم اسکان پناهندگان بلغارستان، مانند پرداخت رشوه در ازای خدمات و رویه های سریعتر یا بهتر، سؤال شد، گفت: گاهی اوقات ما خودمان متعجب می شویم که چگونه برخی افراد با پرداخت هزینه ، از افراد دیگری که گاهی سال ها منتظر می مانند، خیلی سریع وضعیت پناهندگی را دریافت می کنند.
مقامات وزارت کشور بلغارستان تاکنون به درخواست های نمایندگان رسانه ها برای اظهار نظر در مورد فساد مرزی، پذیرش رشوه از قاچاقچیان و قاچاقچیان توسط مقامات دولتی و پلیس و باج گیری و رشوه در کمپ های پناهندگان و سیستم پناهندگی پاسخی نداده اند این درحالی است که رسانه ها اخیرا گزارش دادند که رئیس پلیس مرزی بلغارسان در اوایل تابستان سال جاری از سمتش برکنار شده است .