ترکیه برای قرن‌ها از تنوع فرهنگی زیادی برخوردار بوده است و بسیاری از نژادها و مذاهب در آن، با هم همزیستی داشته‌اند اما این تنوع در سال‌های اخیر با تشدید جریان نژادپرستی در ترکیه علیه پناهندگان عرب و دیگران مورد تهدید قرار گرفته است.
به گزارش شبکه تلویزیونی الجزیره، طی سه سال گذشته و همزمان با افزایش فشارهای اقتصادی؛ احزاب مخالف ترکیه کمپین‌های رسانه‌ای را علیه پناهندگان عرب و به طور خاص علیه سوری‌ها به راه انداخته‌اند.
این کمپین‌ها در دور دوم انتخابات ریاست جمهوری زمانی که «کمال قلیچدار اوغلو»، نامزد اپوزیسیون وعده داد در صورت پیروزی در انتخابات، سوری ها را اخراج خواهد کرد، تشدید شد.
با تداوم تحریکات رسانه‌ای علیه عرب‌ها، حملات به گردشگران یا پناهندگان عرب در ترکیه افزایش یافته که آخرین آن حمله ده‌ها شهروند ترکیه به یک نوجوان یمنی (15 ساله) در منطقه اَسَن‌یورت استانبول بود.
عوامل تاریخی و سیاسی
به گفته کارشناسانی که الجزیره با آنها صحبت کرده است، تاریخ روابط بین عرب‌ها و تُرک‌ها همراه با پیچیدگی و تنوع بسیار است، روابط بین دو قوم مراحل مختلفی را سپری کرده تابع عوامل سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی بوده است.
دکتر عبدالمطلب اربا، استاد دانشگاه صباح الدین،معتقد است: «کشورهای عربی برای مدت طولانی تحت سلطه عثمانی در یک رابطه برادرانه، فرهنگی، تاریخی و اعتقادی زندگی مشترک با هم داشتند، این استعمار غرب بود که بذر نژادپرستی برای از بین بردن امپراتوری عثمانی کاشت و تلاش کرد تا به وسیله مزدوران خود میان دو طرف اختلاف ایجاد کند.
اربا به الجزیره گفت: وجود دولت‌های مدرن مبتنی بر این نفرت ساختگی است، عرب‌هل دولت مسلمان عثمانی را یک کشور استعماری ظالم و مستبد می‌بینند، از سوی دیگر ترکیه مدرن – که بر پایه‌های سکولار استوار است – عرب‌ها را دشمن و خائن قلمداد کرده و روی به سمت غرب آورد و 80 سال این حقد و کینه به همین منوال ادامه یافت و منجر به نابرابری فرهنگی و روانی بین آنها شد.
وی افزود:حمایت برخی از کشورهای عربی از حزب تروریستی کارگران کردستان(پ ک ک ) به احساسات منفی شهروندان ترکیه دامن زد تا اینکه حزب عدالت و توسعه روی کار آمد و تلاش کرد در عین توجه به غرب، به جهان اسلام هم توجه داشته باشد؛ امری که منجر به افزایش همکاری و ارتباطات در زمینه‌های تجاری و صنعتی و غیره شد.
اربا تاکید می‌کند که وقایع تاریخی در ترکیه و منطقه سایه تاریکی بر موضوع نژادپرستی علیه پناهندگان عرب که ما آنها را مهمان می دانیم، انداخته است و هنوز نیاز به رسیدگی جدی دارد.
تاثیر پناهندگان
برخی کارشناسان امور ترکیه نظر دیگری دارند و معتقدند بعضی از سیاست‌های دولت در ترکیه ممکن است در شکل‌گیری زمینه نژادپرستی و تبعیض علیه پناهندگان و مهاجران در این کشور نقش داشته باشد.
اربا در این باره می‌گوید: «سیاست‌های ناشی از فقدان تجربه عملی دولت ترکیه در برخورد با پناهندگان در مقایسه با کشورهای دیگر – مانند آلمان و بریتانیا – منجر به بروز برخی عدم برخی اختلال‌ها در مهار این تعداد زیاد پناهجو شد.»
از سوی دیگر، پروفسور آدام اسن، استاد اقتصاد دانشگاه استانبول، معتقد است که ترکیه تلاش کرده خود را با شرایط تطبیق دهد و از همین روی، سازمان مهاجرت را ایجاد کرده است، اما همچنان برای مهار این مشکل به موارد بیشتری نیاز دارد.
اسن در مصاحبه با الجزیره افزود: ما نمی‌گوییم که آنها باری بر دوش ترکیه بودند، به خصوص اگر به جنبه‌های مثبت حضور پناهندگان در دانشکده‌های شریعت نگاه کنیم که از تجربیات اساتید برجسته برای غنا بخشیدن به تنوع فرهنگی بهره می‌برد.
اسن اظهار داشت: مردم ترکیه به دو بخش عمده محافظه‌کار و سکولار تقسیم می‌شوند، بخش اول با همدردی، استقبال و آغوش باز بیشتری به موضوع پناهندگان می‌پردازد، اما سکولارها نسبت به مسلمانان، عرب‌ها و فرهنگ اسلامی نگاه مثبتی ندارند بنابراین موضع آنها متأسفانه منفی بود و این یک مشکل مستمر است.
عوامل اقتصادی
اسن معتقد است که چالش اقتصادی یکی از عوامل موثر بر بافت اجتماعی و سیاسی است که گاهی اوقات می تواند منجر به تشدید نژادپرستی و تبعیض علیه پناهندگان شود.
وی ادامه داد: «پناهندگی در هر زمان و مکان جنبه اقتصادی دارد که ممکن است مثبت یا منفی باشد، به ویژه اگر بدانیم که اکثر آوارگان به ترکیه از قشر تحصیلکرده نبوده‌اند که این امر تقاضای آنها برای پذیرش مشاغل ساده با کاهش دستمزد افزایش می‌دهد.»
این استاد اقتصاد ترکیه تصریح کرد: حضور این تعداد زیاد پناهنده در جامعه، پراکندگی آنها در شهرها و پذیرش کار غیررسمی با دستمزدهای پایین، آنها را وارد رقابت با نیروی کار محلی کرده است و این امر باعث پایین آمدن دستمزد نیروی کار محلی شده است.
اسن اظهار داشت:پناهندگان از یک سو به باری بر دوش دولت تبدیل شده‌اند و گسترش پناهندگان در شهرها باعث شده تا شهروندان این بار را احساس کنند، اجاره‌بها در نتیجه افزایش تقاضا افزایش یافته است؛ امری که وخامت این مشکل افزوده، این است که فرد خارجی یا پناهنده برای مدت طولانی در ترکیه اقامت می‌کند اما همه اینها جنبه‌های مثبتی مانند افزایش تجارت هم دارد.
رویکرد نژادپرستانه برخی رسانه‌ها
«محمد رقیب اوغلو»،پژوهشگر ترکیه‌ای در این باره می‌گوید: رسانه‌ها نقش مهمی در شکل دادن به افکار عمومی و هدایت آن در مورد موضوعات مختلف دارند و ممکن است با اغراق در حوادث منفی و تثبیت احساس ترس و اضطراب، تأثیر قابل توجهی در تعمیق نژادپرستی علیه پناهندگان داشته باشند.
رقیب اوغلو افزود: استفاده از رسانه‌های اجتماعی توسط افراط‌گرایان نژادپرست و انتشار اخبار نادرست و گمراه‌کننده برای نفرت پراکنی و نژادپرستی در این موضوع تاثیرگذار است.
وی در گفت‌وگو با الجزیره تصریح کرد: تحریک رسانه‌ها به نژادپرستی که مورد حمایت طرف‌های بین المللی قرار دارند که خواهان ثبات در ترکیه نیستند در این موضوع کاملا مشهود است.
رقیب اوغلو برآورد کرد که بین 40 تا 50 درصد از شهروندان ترکیه گرایش های ملی بی‌طرفانه دارند، اما تبدیل این مقوله به نژادپرستی در صورتی امکان پذیر است که جهت‌گیری رسانه‌ای افراط‌گرایان را در نظر بگیریم.
وی ادامه داد:بنابراین آگاهی‌بخشی در این زمینه مهم است و مردم باید ایده تنوع فرهنگی را را قبول کنند و تحت تاثیر برنامه های تحریک آمیز قرار نگیرند. همانطور که از دیدن یک انگلیسی احساس تنفر نمی‌کنند، باید به عرب‌ها هم چنین دیدی داشته باشند، این اصل است