واشنگتن/تهران: دولت ایالات متحده در یک اقدام ناگهانی، دهها شهروند ایرانی را با پروازی چارتر و از مسیر قطر به ایران اخراج کرد. این عملیات که در چارچوب موج سرکوب مهاجرت غیرقانونی توسط دولت ترامپ انجام شد، به دلیل نادر بودن همکاری علنی میان واشنگتن و تهران، تبدیل به یک رویداد خبری مهم شده است. حسین نوشآبادی، مدیرکل پارلمانی وزارت امور خارجه ایران، تعداد اخراجشدگان را ۱۲۰ نفر اعلام کرد.
نتیجه ماهها مذاکره غیرمستقیم
این دیپورت جمعی، نه تنها بهخاطر تعداد افراد، بلکه به دلیل زمینه سیاسی پشت پردهاش جلب توجه کرده است. از آنجا که دو کشور روابط دیپلماتیک ندارند، عملیات اخراج مهاجران برای سالها متوقف یا با تأخیرهای طولانی مواجه میشد. به نقل از نیویورک تایمز، مقامات ایرانی تأیید کردهاند که این اتفاق نتیجه "اوج ماهها گفتوگوی غیرمستقیم" بین دو پایتخت بوده است تا موانع مربوط به صدور مدارک مسافرتی برطرف شود و پروسه اخراج تسهیل گردد.
وضعیت پناهجویان و چالشهای حقوقی
بیشتر این افراد عمدتاً به دلیل ورود غیرقانونی (غالباً از مرز مکزیک) در بازداشت بودند و بخش عمده درخواستهای پناهندگیشان رد شده یا بدون دادرسی مانده است. اینجاست که ابعاد حقوقی موضوع پیچیده میشود؛ زیرا فعالان حقوق مهاجران هشدار میدهند که این اقدام ناقض اصل "عدم استرداد" (Non-Refoulement) است. بر اساس این اصل، ایالات متحده مجاز نیست افراد را به سرزمینی بازگرداند که در آن بهدلیل باورهای سیاسی یا مذهبی در معرض آزار و اذیت جدی قرار دارند. حتی مقامات ایرانی نیز اشاره کردهاند که برخی از افراد اخراجی دارای اقامت قانونی در آمریکا بودند که این موضوع، نگرانیها درباره رعایت رویههای عادلانه را تشدید میکند.
ایجاد ترس در جامعه ایرانیان مهاجر
از سوی دیگر این اقدام پیامدهای عمیقی بر جامعه بزرگ و سازمانیافته ایرانیان در آمریکا گذاشته است. سازمانهای مهاجرتی این حرکت را یک انحراف رادیکال از سیاست چند دههای آمریکا در حمایت از پناهجویان ایرانی میدانند. این اخراجهای گروهی باعث ایجاد موجی از ترس و عدم اطمینان در میان مهاجران شده است، چرا که نشان میدهد دولت آمریکا مصمم است تا پروسه اخراج را حتی با نادیده گرفتن سوابق حمایت از مخالفان در ایران تسریع کند و هیچ گروهی را از این قاعده مستثنی نمیداند.
موضع ایران و طرح بزرگتر اخراج
این درحالی است که وزارت خارجه ایران ضمن استقبال از بازگشت شهروندان خود و قول ارائه حمایت کنسولی لازم، تأکید کرد که از دولت آمریکا انتظار میرود حقوق شهروندی و دادرسی عادلانه ایرانیان را در جریان این رویهها رعایت کند. در نهایت، مقامات تهران این عملیات را گام اول یک برنامه بزرگتر دانستند که هدف اداره مهاجرت آمریکا در آن، اخراج حدود ۴۰۰ ایرانی از این کشور است.
