تازه ترین گزارش منتشره سازمان جهانی بهداشت حاکیست که درآمد کادر درمان در ایران در مقایسه با کشورهای دیگر تفاوت بسیار قابل ملاحظه ای دارد.
بر اساس این گزارش متوسط درآمد سالانه یک پزشک در ایران در سال ۲۰۱۹ حدود ۱۰هزار دلار بوده است که در مقایسه با متوسط درآمد سالانه یک پزشک در آمریکا که حدود ۲۹۴هزار دلار، در انگلستان حدود ۱۳۶هزار دلار، در کانادا حدود ۲۵۸هزار دلار، در استرالیا حدود ۲۰۷هزار دلار و در آلمان که حدود ۱۱۱هزار دلار بوده است، بسیار کمتر است.
همچنین، متوسط درآمد سالانه یک پرستار در ایران در سال ۲۰۱۹ حدود ۳هزار دلار بوده است که در مقایسه با متوسط درآمد سالانه یک پرستار در آمریکا که حدود ۷۳هزار دلار، در انگلستان حدود ۴۰هزار دلار، در کانادا حدود ۵۹هزار دلار، در استرالیا حدود ۶۵هزار دلار و در آلمان که حدود ۴۷هزار دلار بوده است، بسیار کمتر است.
این اختلاف در درآمد، با توجه به تورم و کاهش ارزش پول ملی، باعث می‌شود که پزشکان و پرستاران ایرانی از سطح زندگی پایین‌تری نسبت به همتایان خود در کشورهای دیگر برخوردار باشند. برای مثال، بر اساس شاخص قدرت خرید، یک پزشک در ایران می‌تواند از ۱۰درصد قدرت خرید یک پزشک در آمریکا برخوردار باشد. این در حالی است که هزینه‌های زندگی در ایران در سال‌های اخیر به‌شدت افزایش یافته است
به گزارش فایننشال‌تایمز و بر اساس داده‌های OECD مهاجرت در ایران در سال 2021 به میزان 41درصد افزایش یافته و از 48هزار نفر در سال 2020 به بیش از 115هزار نفر در سال 2021 رسیده است. واضح است که مهاجرت عمدتا از میان افراد نخبه و نیروی کار ماهر کشور انجام می‌شود.
متاسفانه بخش مهمی از این مهاجرت از سیستم سلامت کشور و از میان پزشکان و پرستاران صورت می‌گیرد. در این یادداشت، تحلیلی از وضعیت فعلی مهاجرت گروه‌های پزشکی و پرستاری در ایران و پیامدهای آن در سیستم سلامت و اقتصاد کشور ارائه می‌دهم. برای این منظور، ابتدا به بررسی عوامل موثر بر مهاجرت پزشکان و پرستاران و سپس، به ارزیابی اثرات مهاجرت این گروه‌ها بر سیستم سلامت و اقتصاد کشور می‌پردازم. سیستم سلامت یکی از مهم‌ترین بخش‌های اقتصاد یک کشور است که بر رفاه، سلامت و کیفیت زندگی جمعیت تاثیر مستقیم و مهمی دارد. نیروی انسانی سلامت، به ویژه پزشکان و پرستاران، یکی از عوامل کلیدی در کارآیی و اثربخشی سیستم سلامت هستند که نقش مهمی در ارائه خدمات بهداشتی و درمانی به مردم دارند. بنابراین، حفظ و توسعه این بخش از نیروی انسانی باید از اولویت‌های سیاستگذاری در حوزه سلامت باشد.
در سال‌های اخیر، مهاجرت پزشکان و پرستاران به یک معضل تبدیل شده است که تهدید جدی برای سیستم سلامت و کل اقتصاد کشور به شمار می‌رود. بر اساس گزارش‌های مختلف، آمار مهاجرت پزشکان و پرستاران افزایش چشمگیری یافته و سالانه هزاران پزشک و پرستار از ایران می‌روند. این موضوع با توجه به کمبود فعلی نیروهای پزشکی و پرستاری بر اساس استانداردهای جهانی و افزایش بار بیماری‌های مختلف در کشور و تقاضای ناشی از آن در مراکز بهداشتی و درمانی بسیار جدی است. از طرفی، تورم افسارگسیخته و تحریم‌های بین‌المللی و مسائل اقتصادی و معیشتی ناشی از آن و همین‌طور مسائل داخلی نظام سلامت مانند چالش‌های تعرفه خدمات پزشکی و توزیع ناعادلانه نیروی انسانی در کشور مساله مهاجرت پزشکان و پرستاران را پیچیده‌تر کرده‌اند.